Zuid-Afrika kent een diversiteit aan bouwstijlen die zowel een indruk geven van het klimaat, als aan de sociale structuur en de economie. In vroeger tijden werden er al ingenieuze oplossingen bedacht wanneer goede bouwmaterialen ontbraken. Een voorbeeld is het 'hardbieshuisie'. Dit stenen huisje heeft de vorm van een bijenkorf en een schuin aflopend rieten dak dat helemaal tot de grond loopt.
Het 'hardbieshuisie' kwam voornamelijk voor in gebieden waar weinig hout voor handen was. De moderne architectuur weerspiegelt de internationale trends en waardoor je hier de meest uiteenlopende bouwstijlen ziet.
Inheemse bouwstijlen
De bekendste plattelandswoningen zijn de rondavels. Dit zijn ronde huisjes met een kegelvormig dak van gevlochten riet en gras en muren opgetrokken uit leem, koemest en dierenhuiden. Het matsjieshuise is het onderkomen van de Khonia-nomaden en bestaat uit draagbare matten van riet of huid op een frame van takken.
De Ndebele-huizen zijn wellicht de meest opvallende inheemse onderkomens. De muren van deze rechthoekige huizen zijn door vrouwen beschilderd met geometrische motieven in primaire kleuren. Een ander mooi voorbeeld van een inheemse bouwstijl is de Zulu 'bijenkorf', de uhlongwa: deze heeft een rond frame van takken, bedekt met gevlochten gras in de vorm van, jawel, een bijenkorf.
De Imizi
In een Zulu-dorp staan er verschillende huisjes in een Zulu-kraal; de imizi. In een imizi staan zo'n vijftien uhlongwa's in een cirkel rond een ontmoetingsplaats met vee, omgeven door een ronde omheining van gevlochten gras. Recht tegenover de hoofdingang staat de Koningshut waar de Zulu-leider woont.
Deze bouwstijl wordt tegenwoordig nauwelijks meer toegepast. Steeds vaker wordt er gebruik gemaakt van cement, baksteen, blokken beton en golfplaten. Vooral rond de grote steden zie je armoedige 'huizen' van hardboard, plastic en golfplaat.
Kaaps-Hollandse architectuur
Halverwege de 18e eeuw ontwikkelde zich, dankzij de komst van de Hollanders, de Kaaps-Hollandse stijl. Deze stijl kenmerkt zich door symmetrie, prominente puntgevels en schuine daken. Je herkent er duidelijk Hollandse gevels in zoals wij die kennen en zo waan je je net in Leiden of Delft. Zo zie je veel klokgevels, groen-wit houtwerk en rietendaken.
De typische topgevel zorgt ervoor dat het dak bij harde wind niet kan wegwaaien en het raam in de centrale puntgevel voorziet de zolder van licht. Je ziet deze Kaaps-Hollandse stijl veel in en rond Kaapstad en stadjes als Graaff-Reinet, Stellenbosch, Paarl waar de wijnhuizen vaak in deze stijl zijn gebouwd. Een mooi voorbeeld is het wijnhuis Boschendal uit 1812 bij Stellenbosch.
Georgian architectuur
De Britse invloed op de Zuid-Afrikaanse architectuur zie je terug in de 18e-eeuwse Georgian bouwstijl. Deze stijl kenmerkt zich door simpele timpanen (in tegenstelling tot de Kaaps-Hollandse barokke gevels), platte daken, bakstenen muren en leien dakpannen. Mooie voorbeelden van de Georgian architectuur zie je in de Maleise wijk in Kaapstad, zoals het Betram House, en rond de Artificers' Square in Grahamstown.
Victoriaanse architectuur
De romantische Victoriaanse stijl kenmerkt zich door decoratieve, gietijzeren elementen, koperbeslag, golfplaten luifels, veranda's en glas-in-loodramen. De gietijzeren decoraties werden 'broekie-kant' genoemd, omdat ze leken op de kanten randen van damesondergoed! Deze bouwstijl werd rond het jaar 1900 erg populair in en rond Kaapstad.
Mooie voorbeelden van de Victoriaanse architectuur vind je in voorsteden van Kaapstad, zoals Wynberg, Mowbray, Observatory en Woodstock. Maar ook zie je deze stijl in beroemde wijnplaatsen als Stellenbosch en Tshwane (Pretoria) met als prachtig voorbeeld het Melrose House aan de Jacob Maré St.
Moderne architectuur
De moderne architectuur in Zuid-Afrika heeft veel overeenkomsten met de huidige bouwstijlen die je in veel grote steden in de rest van de wereld ziet: grote, glazen kantoorgebouwen, betonnen hotels en appartementen en glanzende winkel- en entertainmentcomplexen.
Opvallend is het gigantische, glazen Diamond Building in Johannesburg, dat daadwerkelijk lijkt op een grote, schitterende diamant. In de Zuid-Afrikaanse steden is door de hoge criminaliteit veiligheid erg belangrijk. Daarom zie je rondom gebouwen veel hoge muren, hekken en andere bewaking.
Constitutional Court
De laatste jaren richten architecten zich steeds meer op nationale identiteit in de Zuid-Afrikaanse architectuur. Een mooi voorbeeld is het Constitutional Court in Johannesburg. Dit gerechtsgebouw symboliseert het veranderende Zuid-Afrika: een lekgotla - de verzamelplaats - is gebouwd bovenop de plek waar ooit een van de meest schrijnende Apartheidsmonumenten stond.
Het nieuwe gebouw bevat onderdelen van oude gevangenismuren en grote ramen, zodat bezoekers de rechtsgang in het gebouw kunnen volgen. Dit moet een gevoel van de openheid van de huidige Zuid-Afrikaanse maatschappij weergeven, precies op de plek van de nieuwe Zuid-Afrikaanse grondwet.
