De Zuid-Afrikaanse schilderkunst behoort tot één van de oudste vormen van schilderkunst van de wereld. In de Drakensbergen in het oosten van het land zijn rotsschilderingen van de San gevonden die daar 10.000 jaar geleden zijn geschilderd.Toen de eerste Europese schilders arriveerden, wilden zij dit voor hen nieuwe land zo waarheidsgetrouw mogelijk weergeven voor de mensen in hun thuisland. Kunstenaars als Thomas Baines reisden door het hele land om gedetailleerde tekeningen en schilderingen van de flora, fauna en het landschap te maken.
Pierneef en Stern
Tegen het einde van de 19e eeuw begon men meer het leven in Zuid-Afrika en de lokale culturen weer te geven. Dit deed men meer uit artistiek oogpunt dan om het thuisfront over de nieuwe kolonie te vertellen. Hierdoor kreeg de schilderkunst steeds meer een eigen nationale identiteit. Een van de bekendste schilders uit die tijd is de in Nederland geboren J.H. Pierneef.
Rond 1930 zorgden twee schilderessen, Irma Stern en Maggie Laubscher, voor een nieuwe, meer subjectieve kijk op de Zuid-Afrikaanse schilderkunst. Zij uitten hun mening via expressionistische technieken en felle kleuren.
Apartheid
De Apartheid, tussen 1948 en 1994, zorgde voor veel diversiteit in de Zuid-Afrikaanse schilderkunst: van landschapsportretten tot abstracte kunst met invloeden uit de Verenigde Staten en Europa en schilderingen waaruit een sterke lokale invloed bleek. Sommige artiesten onthielden zich van een politieke kijk in hun kunst terwijl anderen juist hun mening hierin kwijt wilden.
Voorbeelden van kunstenaars die in hun werk hun weerzin tegen de Apartheid uitten zijn Paul Stopforth en Robert Hodgins. Ook Nelson Mandela heeft tijdens zijn periode op Robben Eiland via schetsen zijn politieke mening geuit. Hij kreeg eerder lessen van een jonge, lokale artiest. Overigens is deze bijzondere collectie verkocht en ging de opbrengst naar verschillende kinder- en AIDS-projecten.
Zwarte kunstenaars
Lange tijd stonden zwarte kunstenaars aan de zijlijn in Zuid-Afrika. Pas begin jaren '40 werd er voor het eerst een schilderij van een zwarte schilder in een museum opgenomen. Dit betrof het doek 'Yellow Houses' van Gerard Sekoto. Hij portretteerde het Afrikaanse, harde leven in townships als Sophiatown en District Six. Kunstenaar John Koenakeefe richtte in Sophiatown de eerste kunstacademie speciaal voor zwarte artiesten op. Onder hen bevonden zich talenten als Lucky Sibiya en Louis Maqhubela.
Tijdens het Apartheidsregime richtten deze kunstenaars zich vaak op thema's als racisme, onderdrukking en geweld. Vaak was er geen geld voor (dure) materialen als verf en doek en werd er gebruik gemaakt van linoleum afdrukken. Bijzonder is dat de zwarte kunstenaars uit noodzaak andere middelen zochten voor hun expressie. Zo kwamen zij onder andere uit bij het bedrukken van T-shirts.
Toekomst
Tegenwoordig maken de Zuid-Afrikaanse schilders gebruik van verschillende materialen en zoeken zij artistieke grenzen op. Innovatieve kunstenaars gebruiken van alles: van plastic zakken tot kralen en van gewone doeken tot telefoonkabels. Ze vragen zich hiermee af welke positie (hun) kunst in een veranderende maatschappij heeft.
Dit is een samenleving waarin onderdrukking van de zwarte bevolking aan het verminderen is, maar waarin kunstenaars een onzekere toekomst wacht. Hoewel de staat en de vele galerijen nauwelijks geld hebben om artiesten te ondersteunen, bloeit de Zuid-Afrikaanse schilderkunst 10.000 jaar nadat de San begonnen met hun rotsschilderingen nog steeds. Mede dankzij de vraag uit commerciële hoek krijgen kunstenaars de kans om kunst te blijven maken.
