16 augustus 2010
Een eeuw geleden woonde de elite van Johannesburg in dit gedeelte van de stad. Tegenwoordig is het, voorheen drukke, zakencentrum de 'zwarte zone' van de grootste stad van Zuid-Afrika. Veel gebouwen staan er verlaten bij.
Vandaag verruilt men angst voor nieuwsgierigheid. De Herenclub van Johannesburg heeft de wandelschoenen gepoetst, en samen met hun partners gaan ze op stap met historicus Nechama Brodie.
'Johannesburg telt meer dan vier miljoen inwoners, en is een stad van dieven en dromers,' vertelt Nechama aan het begin van de tocht. 'De dieven weerspiegelen criminaliteit wat door gebrek aan een vast inkomen, als enige uitweg wordt gezien. De dromers bekijken de stad van een andere invalshoek. Dromers zien de stad zoals deze ooit was. Ze zoeken naar de overblijfselen die men eraan herinnert hoe mooi de stad was, en nog steeds is. Als je maar goed om je heen kijkt, dan zijn er vele mooie herinneringen aan vroeger.'
Haar hele leven is Nechama gefascineerd door haar Johannesburg. Als schrijfster/journalist heeft ze alle uithoeken van de stad, boven- en ondergronds, onder de loep genomen. Deze ochtend staat het vroegere zakencentrum centraal. Zij vertelt de geschiedenis aan de Herenclub die bijeen zijn gekomen voor deze unieke gebeurtenis. Wandelen in het vroegere zakencentrum, het gevaarlijke gedeelte van de stad, dat is een nieuwe ervaring voor de bewoners. Maar is het gevaar perceptie of feit?
Een man uit de groep steekt zijn wandelstok de lucht in en vraagt hoe lang Johannesburg al een stad genoemd mag worden. Met zijn bril op het puntje van zijn neus wacht hij nieuwsgierig het antwoord af.
'Sinds 1928 heeft Johannesburg stadsrechten,' zegt Nechama. 'Al veertig jaar daarvoor zijn de beginselen van modern Johannesburg te herkennen. Kolonel Ignatious Ferreira start dan zijn zoektocht naar goud. Hij vindt dit precies hier, waar we nu met z'n allen staan. Een stuk verderop ligt Ferreirasdorp. Na de succesvolle vondst werd het dorp naar de Kolonel vernoemd.'
Nechama leidt de groep naar de Hoofdstraat waar een batterijstamper uit die tijd te bezichtigen is.
'Is deze stamper daadwerkelijk uit de mijn verplaatst en terug in huidige staat gebracht?' vraagt een vrouw in een fel gekleurde bloemetjesjurk met bijpassend hoedje.
'Ja hoor, de stamper is orgineel en in zeer goede staat. In die tijd gebruikte men de stamper om het goud van het gruis te scheiden. Een belangrijk gereedschap bij de zoektocht naar rijkdom.'
De groep vervolgt de route langs een authentiek hoekhuis, gebouwd in 1886. 'De meest invloedrijke goudzoekers van die tijd woonden in dit huis,' zegt ze. 'Jullie voorgangers van de Herenclub,' grapt ze. 'Tegenwoordig kun je er een hapje eten en wat drinken op het dakterras, wat een prachtig uitzicht geeft over de stad.'
'Over enkele ogenblikken neem ik jullie mee onder de grond,' zegt Nechama. Verbaasde blikken kijken haar vol verwachting aan. Lachend vervolgt ze: 'Achter ons bevindt zich de oudste Nationale Bank (de Standard Bank) van Zuid-Afrika. Tijdens renovatie van het gebouw in 1986, werd een tunnel ontdekt die drie niveaus onder de grond naar de Ferreira-mijn leidt.'
'Hoe is het mogelijk?' wordt er gevraagd door een man met beige ribbroek en geruiten blouse. 'Hoe kan ik hier nu niet van weten? Ik kom al jaren in de club, twee straten verwijderd van de bank.' Hij bekijkt met opengevallen mond de schacht in de ontvangsthal van de bank. 'Erg bijzonder, vindt u niet?', antwoord Nechama terwijl ze de liftdeur voor de wandelaars openhoudt. De oohs en aahs zijn te horen als de groep zich met de lift laat afdalen naar het volledig ingerichte museum. 'In de tunnel, gegraven een eeuw geleden, zijn de groeven van de gebruikte pikhouweel nog zichtbaar.'
Enkele straten verder eindigt de tour bij de Herenclub. 'Ik heb me twee uur verwonderd over hoe mooi dit gedeelte van de stad is,' zegt een vrouw gehuld in een zwart mantelpak. Nechama legt uit: 'Wees niet bang voor Johannesburg. Ja, er is criminaliteit, en ja we moeten de parken en openbare gelegenheden goed beveiligen en alert blijven. Waar in de wereld moet dat tenslotte niet?'
'Nu je erover begint, hoe is het eigenlijk gesteld met de criminaliteit in Johannesburg?' vraagt de heer met de wandelstok. 'Tijdens het WK voetbal is het criminaliteitspercentage gedaald met 68%. Fascinerend, niet? De goede organisatie en het rustige verloop van het WK-voetbal heeft bewezen dat de veiligheid in de stad wel degelijk kan verbeteren. Het is nu aan ons en onze kinderen om dit vast te houden.'
'Ik kan wel uren blijven praten met jullie over de geschiedenis. Wisten jullie bijvoorbeeld dat in de Herenclub, waar jullie al jaren lid van zijn, de langste bar ter wereld staat? Deze is 103 meter lang! Denk daar nog maar even over na als jullie zo direct een drankje bestellen.'
Afsluitend doet ze een beroep op de wandelaars. 'Neem je familie en kennissen mee naar dit gedeelte van de stad. En laat ze zien hoe mooi de geschiedenis van Johannesburg is. Ben er niet bang voor, maar geniet ervan. Het is daar, mis het niet, zorg dat je het ziet en ontdekt.'
De stad Johannesburg is groter dan de provincie Utrecht en wel acht keer zo groot als de hoofdstad Amsterdam. De historie is evenmin zo groot. Nechama Brodie heeft meegewerkt aan de ontwikkeling van het Joburg Book gepubliceerd in 2008 en is de schrijfster van het onlangs gepubliceerde boek Inside Joburg.
