Pikken we in Nederland het Straatjournaal, de Herbergkrant of de Daklozenkrant mee, in Zuid-Afrika kennen ze The Big Issue. In vele gevallen vergelijkbaar met hun Nederlandse collega's, maar met één groot verschil: het grote welzijnsproject achter het tijdschrift.
Voor het gebouw van The Big Issue staat Cynthia Gogotya. Ze weigert op de foto te gaan zonder haar felgele Big Issue hesje. "Maak de foto alsof je me op straat bent tegengekomen," benadrukt ze, voordat Cynthia de laatste uitgave van het daklozentijdschrift omhoog houdt en breed lacht.
The Big Issue is het Zuid-Afrikaanse zusje van Hollandse straatkranten als het Straatjournaal en Straatnieuws. Net zoals in Nederland kunnen verkopers hun kranten goedkoop inkopen en ze voor meer geld doorverkopen. De winst is voor henzelf. Anders dan in Nederland zijn het vrijwel geen daklozen die de krant verkopen. Het zijn voornamelijk werkloze Afrikanen, die geen opleiding hebben en daardoor weinig kans op een andere baan.
Naast het uitgeven van de krant, en daarmee werk verschaffen voor zo'n 400 verkopers in Kaapstad, heeft The Big Issue ook een Social Development afdeling. Mensen als Cynthia krijgen hier hulp aangeboden van twee maatschappelijk werkers onder leiding van manager Shakes Dwawgu. "Wij willen vooral de obstakels verwijderen om een normaal inkomen te verdienen," legt Dwawgu uit. "Maar daarnaast willen we dat het goed gaat met onze verkopers." De bezigheden van de afdeling lopen dan ook uiteen. "Zo kunnen wij zorgen voor kinderopvang, maar kunnen verkopers ook cursussen volgen om zich beter te presenteren tijdens sollicitatiegesprekken." Ook organiseren ze groepsuitjes, workshops en promoot The Big Issue gelijke rechten voor mannen en vrouwen.
Gulle geldgevers
Eén van de succesverhalen van The Big Issue is voormalig tijdschriftverkoopster Portia Mbimbi (35). In 2002 begon ze als verkoopster van het magazine, nadat ze door een medekerkganger was gewezen op het tijdschrift. Portia en haar man waren beiden werkloos en Portia besloot om het verkopen een kans te geven. Ze kreeg een plek bij één van de stranden bij Kaapstad aangewezen en vertelt trots dat ze op een goede dag soms 30 tijdschriften voor lunchtijd wist te verkopen. In 2010 deed Portia haar verhaal in de rubriek 'On the pitch'. Op deze pagina kunnen verkopers hun verhaal doen en lezers vragen om hulp bij het bekostigen van een opleiding of het vinden van een baan. Portia vroeg om geld voor een opleiding maatschappelijk werk. Vooral haar vaste klanten reageerden spontaan en doneerde geld.
"Een paar weken later werd aan me gevraagd of ik naar het kantoor wilde komen," vertelt Portia, "En daar kreeg ik te horen dat er intussen al 3600 rand (€ 330) binnen was gekomen." Op kantoor waren ze even enthousiast als Portia, maar legden ze uit dat ze liever nog wachtten tot er meer geld binnen was. Het plan bij The Big Issue was om eerst niet alleen genoeg geld te hebben voor de cursus maar ook voor het dagelijkse levensonderhoud van Portia en haar gezin. "Zodra ik 11.000 rand (€ 1000) had, begon ik met de opleiding. Elke maand kreeg ik 500 rand (€ 45) voor de huur en voedsel, genoeg om niet te moeten werken en daardoor lessen te missen." Een jaar later behaalde Portia haar diploma.
Crisistijden
Ondanks succesverhalen als Portia gaat het steeds minder goed met het project. "Ook hier heeft de economische crisis zijn invloed," geeft Dwawgu toe. "De crisis zorgt ervoor dat veel verkopers hun vertrouwen een beetje aan het verliezen zijn. Twee jaar geleden konden we om de maand een succesverhaal plaatsen, maar nu kan ik me de laatste keer dat we Moving On hebben geplaatst niet meer herinneren. Het is niet bepaald goede motivatie, maar we blijven ons best doen."
Verkoopster Cynthia was een slachtoffer van die economische crisis. Ze is 45 jaar, heeft drie kleinkinderen en is de kostwinner thuis. Ze begon in 2007 met het verkopen van The Big Issue, na aanraden van een vriendin. Twee jaar later vroeg ze maatschappelijk werkster Belinda Mugwagwa of er een mogelijkheid was om verder te leren. In 2009 begon ze dan ook met haar studie als maatschappelijk werkster.
Nu werkt ze parttime als gastvrouw in één van de grotere musea in Kaapstad. Ze begint deze zondag met vrijwilligerswerk bij een tehuis voor mishandelde vrouwen en hoopt daar snel 'echt' aangenomen te worden. "Ik ben dankbaar voor de kansen van The Big Issue, maar ik ben er nog niet," vertelt ze, voordat ze verder gaat over de cursussen die ze via het tijdschrift allemaal volgt. "Ik vind het jammer dat ik nog niet een baan heb als maatschappelijk werkster, maar tot het zover is maak ik gebruik van datgene ze me allemaal aanbieden. Ik snap verkopers niet die dat niet doen."
Niet opgeven
Ook verkoper Viktor denkt op dezelfde manier als Cynthia. Hij heeft via het programma van The Big Issue een training gedaan tot chef-kok, en kwam uiteindelijk terecht als assistent-kok bij een Kaapstads restaurant. Helaas was zijn hulp na de zomer niet meer nodig, en nu verkoopt Viktor weer fulltime tijdschriften. Elke dag reist hij een uur van de ene kant van Kaapstad naar het kantoor van The Big Issue, om vervolgens tien uur lang het tijdschrift te verkopen. "Ik wilde vroeger altijd piloot of chef worden. Uiteindelijk liep het allemaal anders."
Toch laat hij het er ook niet bij zitten. Hij blijft cursussen volgen om beter voor de dag te komen bij sollicitaties, maar gaat ook naar trainingen voor weerbaarheid. "Ik probeer alles, ook omdat ik weet dat het niet meer kan als ik weer een echte baan heb." Hij gokt dat hij weer aan de slag kan bij hetzelfde restaurant als het hoogseizoen aanbreekt deze winter. "Ik wil nu het liefst een extra chef-training doen, maar de cursus die ik wil volgen is te duur." Shakes moet lachen als hij dit hoort. "Viktor heeft een lijst opgesteld van trainingen die hij wil volgen. De eerste op zijn lijstje kost meteen duizenden euro's, maar hij wil het liefst meteen het beste dat er is."
Nu werkt Portia fulltime in een fotozaak. Niet de baan waar ze naar streefde, maar wel een stabiele bron van inkomsten. Haar baas is een voormalig vaste klant. "Na mijn opleiding stond ik weer in The Big Issue, in de rubriek Moving On om mensen te vragen mij te helpen naar een baan. Hij heeft toen contact opgenomen en bood me deze functie aan. Eerst voor vier maanden, en nu permanent." Ze is blij met haar baan, maar streeft ernaar om snel aan het werk te gaan als maatschappelijk werkster. Ze snapt niet dat sommige verkopers geen gebruik maken van het project. "Als je iets wilt, moet je er niet bij neerzitten met je armen over elkaar. Sta op, en zorg dat het ook gebeurt."
Dit artikel is tot stand gekomen dankzij het programma Beyond (y)our World van Lokaal Mondiaal.
