Als ergens ter wereld een mengelmoes van verschillende culturen te vinden is, is het wel in Zuid-Afrika. Van wit tot zwart, oftewel: van de Afrikaners tot de Bantoetaligen en alles wat ertussenin zit, zoals kleurlingen, Aziaten en latere immigranten uit Oost-Europa. Kortom, het land is de regenboognatie van het continent Afrika.
Als we de uitslag van de volkstelling uit 2011 mogen geloven, telde Zuid-Afrika in dat jaar 51,8 miljoen inwoners. Van het begin tot het einde van de 20ste eeuw is de bevolking in het land ruim zeven keer zo groot geworden.
Van de 51,8 miljoen inwoners zijn 79% zwart, 9% blank, 9% kleurling en de overige 3% heeft zijn of haar wortels oorspronkelijk in Azië liggen.
Zwarte bevolking: Bantoetaligen
De nakomelingen van de Bantoe-volken vormt de zwarte bevolking van tegenwoordig in Zuid-Afrika. Ze behoren wel tot de inheemse bewoners van Zuid-Afrika, maar zijn niet verwant aan de oorspronkelijke bewoners; de Khoina.
Met een totaal van 41 miljoen inwoners, is de zwarte bevolking de grootste groep in het land (voor zover je over één groep kunt spreken). Zo'n 2000 jaar geleden verspreidden ze zich vanuit Cetraal-Afrika meer en meer richting zuidelijk Afrika.
De groep is geen eenheid, maar bestaat uit verschillende groepen met eigen culturen en talen. De zwarte bevolking is globaal onder te verdelen in negen etnische groepen. De grootste groep zijn de Zulu's met naar schatting tien tot twaalf miljoen mensen. Traditionele Zulu's staan bekend om hun kunstnijverheid van aardewerk, hout en ijzer. De groep die qua omvang daarna volgt (met een aantal van twee miljoen) zijn de Xhosa's. Ze worden geroemd om hun sierlijke kralenwerken en het roken van de traditionele pijp.
Daarnaast zijn er de Noord- en de Zuid-Sotho's, de Venda's, de Tswana's, Sjangaan-Tsonga's, de Noord- en Zuid-Ndebele en ruim één miljoen Swazi's. De oorspronkelijke cultuur gaat door de verwestering van het land steeds meer verloren. De traditionele levenswijze maakt in veel gevallen plaats voor de moderne levensstijl. Al is het begrip 'modern' misschien niet goed gekozen, omdat miljoenen zwarten in krottenwijken aan de rand van de stad leven.
Khoina: oorspronkelijke bewoners
Naar alle waarschijnlijkheid waren de Khoina de oorspronkelijke bewoners van Zuid-Afrika. Hun afstammelingen zijn de bosjesmannen. Nog maar weinig van deze primitieve jagers leven nog op traditionele wijze en trekken er met pijl en boog op uit. Met name in het gebied van de Drakensbergen zijn eeuwenoude rotsschilderingen gevonden die een goed beeld geven van de levenswijze van de bosjesmannen.
Door de komst van allerlei verschillende culturen zijn de Khoina steeds meer naar het binnenland getrokken. Tegenwoordig leven ze voornamelijk in de Noord-Kaap en in Namaqualand.
Bosjesmannen
In de omgeving van de Kalahari woestijn zijn de bosjesmannen nog wel aanwezig. De San is hier een belangrijke groep. San is een verzamelnaam voor verschillende bevolkingsgroepen in zuidelijk Afrika. Er leven nog zo'n 100.000 Bosjesmannen in Botswana, Namibië, Zuid-Afrika en Angola. Het grootste aantal bevindt zich in Botswana en Namibië.
In heel zuidelijk Afrika zijn nog rotstekeningen te vinden van de voorouders van de San. Sommige zijn meer dan 20.000 jaar oud. Wat de San bijzonder maakt is hun nomadische levensstijl zonder vee, hun sterke relatie met de natuur en hun kliktalen. Vroeger leefden de San vooral van de jacht en van het verzamelen van eetbare gewassen.
Wil jij van dichtbij zien hoe de Bosjesmannen leven in de Kalahari woestijn? Ga dan een dag op stap met deze bijzondere mensen. Verschillende Zuid-Afrikaanse touroperators bieden tours aan waarin je deze bosjesmannen van dichtbij mee kunt maken. Vroeg in de ochtend ga je dan samen met de San de Kalahari in, waar zij hun kennis van de dierenwereld zullen laten zien. Bedenk je wel dat dit erg confronterend kan zijn, omdat ze de dieren ook echt vangen.
Blanke bevolking
De blanke bevolking is onder te verdelen in een aantal groepen. Zo'n 57% van de circa 5,2 miljoen blanken behoren tot de groep Afrikaners. De term 'Afrikaner' verwees vroeger naar een blank persoon die in Zuid-Afrika was geboren en meestal Nederlands sprak. De groep bestaat uit afstammelingen van de oudste groep Nederlandse, Franse en Duitse kolonisten die in de 17e eeuw met hun schepen naar Zuid-Afrika kwamen. Afrikaners staan bekend om hun liefde voor rugby en de bekende 'braai', oftewel de barbecue.
Zo'n 38% van de blanke bevolking in het land bestaat uit afstammelingen van de Britse kolonisten die tegen het einde van de 18e eeuw naar de zuidelijke punt van Afrika kwamen en de macht overnamen. De overige groep blanken bestaat voornamelijk uit Europese immigranten die in de 19e eeuw tot en met nu naar Zuid-Afrika verhuisden.
Kleurlingen
De ruim 4,7 miljoen kleurlingen in Zuid-Afrika bestaan uit een mengeling van blanke kolonisten, slaven en zwarte leden van de lokale stammen. In de jaren '50 werd in deze diverse kleurlingengemeenschap een onderscheid gemaakt tussen Kaapse kleurlingen, Kaapse Maleiers, Griqua, Chinezen, 'andere Aziaten' en 'andere kleurlingen'. Die twee laatste benamingen zijn natuurlijk erg vaag. Later werd deze indeling dan ook veranderd. De afkomst werd belangrijker gevonden dan het uiterlijk.
De grote diversiteit van deze groep zie je niet alleen terug in de culturele en uiterlijke verschillen. De politieke voorkeur is ook verdeeld binnen de kleurlingengemeenschap. In de Kaapprovincie wonen verreweg de meeste kleurlingen. Hier vind je dan ook veel historische gebouwen die door deze groep zijn gebouwd.
Aziaten
Slechts een procent van deze groep bestaat niet uit Indiërs, maar voornamelijk uit Chinezen. De meeste van de 1 miljoen Indiërs in Zuid-Afrika zijn afstammelingen van contractarbeiders die in de 19e eeuw kwamen werken op de suikerrietvelden van KwaZulu-Natal. Veel van hen besloten zich definitief in Zuid-Afrika te vestigen. De meeste Indiërs wonen nog steeds in Natal en met name in en rond Durban. Het is dan ook niet vreemd dat in deze grote surfstad nog steeds Indiaas tempeldansen wordt onderwezen!
Black Diamonds
De laatste jaren heeft Zuid-Afrika er een nieuwe diamantsoort bij. Deze zogeheten zwarte diamant wordt steeds vaker gevonden in de Afrikaanse steden en heeft niet veel te maken met de eerder genoemde steen. De term 'zwarte diamant' refereert aan de zwarte inwoners van Zuid-Afrika die tot de nieuwe middenklasse behoren, goed zijn opgeleid en over een redelijk kapitaal beschikken. De afgelopen jaren is het aantal mensen dat tot de zwarte middenklasse behoort met maar liefst dertig procent toegenomen. Deze groep is verantwoordelijk voor bijna een derde van de koopkracht van Zuid-Afrika.
De groei van de zwarte middenklasse komt deels doordat bedrijven verplicht zijn ervoor te zorgen dat hun werknemersbestand een afspiegeling van de Zuid-Afrikaanse samenleving is.
Niet alleen dit beleid zorgt er voor dat er een steeds grotere en rijkere zwarte middenklasse ontstaat. Steeds meer jonge zwarte mensen beginnen hun eigen bedrijf, en dus wordt de zwarte middenklasse niet alleen steeds groter, maar ook steeds rijker.
De opkomst van deze groep met een steeds groter wordende koopkracht heeft ervoor gezorgd dat elke maand ongeveer 12.000 families uit de townships vertrekken. Zij verhuizen naar de luxe woonwijken die voorheen enkel werden bewoond door blanke families. Bijna 70 procent van de zwarte middenklasse woont tegenwoordig in Gauteng, de provincie die het financiële centrum van Zuid-Afrika vormt.
Het massale vertrek uit de townships is niet voor iedereen het summum van geluk. Veel mensen ondervinden culturele problemen wanneer ze uit hun townships vertrekken voor een leven in de buitenwijken. Ze missen de gezelligheid, opwinding en sociale connecties die ze gewend zijn en vinden hun nieuwe woonplaats maar saai en onpersoonlijk. Sommigen gaan zelfs ieder weekend terug om nog eens te proeven van de sfeer in de townships.
De mensen die wel meer gaan verdienen, maar niet uit de townships weg willen, zorgen ervoor dat wijken die vroeger vervallen, smerig en gevaarlijk waren een opmerkelijke transformatie ondergaan. Met het stijgen van de koopkracht van de inwoners, is er meer geld beschikbaar om duurdere huizen, winkelcentra en betere wegen te bouwen. Sommige townships beschikken zelfs over hun eigen golfbaan. De grenzen tussen townships en de vroeger meer prestigieuze woonwijken zijn langzaam aan het vervagen.
