De Zuid-Afrikaanse economie is veruit de grootste van heel Afrika. Veel sectoren zijn goed ontwikkeld, met name die op het gebied van communicatie, transport en energie. Ook noemenswaardig zijn de juridische en financiële sector. De effectenbeurs in Johannesburg staat zelfs in de top tien van de wereld. Toch is Zuid-Afrika wel een ontwikkelingsland. Dit komt door het lage inkomen van een grote groep van de bevolking.
Slecht verdeeld
De inkomensverdeling is behoorlijk scheef: blanken verdienen nog steeds het meest, terwijl 81 procent van alle zwarten onder de armoedegrens leeft. In 2003 lag het gemiddelde jaarinkomen van een blank huishouden op ongeveer 19.200 euro.
Dat is maar liefst drie keer zoveel als dat van de zwarte bevolking, die slechts 6.241 euro verdient. Indiërs zitten daartussenin met een gemiddelde van ruim 11.500 euro. Bij de zwarte, gekleurde en Aziatische bevolkingsgroepen neemt het inkomen toe, wat inhoudt dat zij ook andere producten kunnen aanschaffen dan alleen de eerste levensbehoeften.
GEAR
Deze economische vooruitgang is onder meer te danken aan het beleid van de nieuwe ANC-regering in 1994. Dit omvormingsbeleid met de naam 'Growth, Employment and Redistribution: A Macroeconomic Strategy' (GEAR) heeft een marktgerichte politiek en richt zich op groei en buitenlandse investering. Sindsdien gaat het Zuid-Afrika behoorlijk voor de wind.
Sinds september 1999 kent het land de grootste economische groei uit de geschiedenis: gemiddeld zo'n 3,5% per jaar. Het ziet er voorlopig naar uit dat deze groei zal afnemen. De inflatie is in april 2004 met 0,2% gedaald. Sinds die tijd staat de nationale munt, de rand, stabiel ten opzicht van de Amerikaanse dollar.
Black Empowerment
Toch blijven de nationale reserves gering en is er sprake van een werkloosheidspercentage van zo'n 30%. Bovendien ondervindt Zuid-Afrika nog steeds problemen van het afgeworpen Apartheidsregime. Deze politiek heeft namelijk een economische structuur achtergelaten die sterk uit het lood was geslagen. Het bedrijfsleven bestond en bestaat bijvoorbeeld voornamelijk uit blanke conglomeraten die zich sterk op de binnenlandse markt richtten.
Het ontbreekt de zwarte bevolking aan opleiding, ondernemersvaardigheden en financiën om zelf een onderneming van de grond te tillen. Bovendien is er nog steeds sprake van corruptie in de publieke sector. Maar er zijn positieve ontwikkelingen om de economie te bevorderen, zoals het Black Economic Empowerment (BEE). Dit beleid heeft geleid tot vergroting van deelname van voormalig economisch achtergestelde groepen.
Steden & platteland
De huidige Zuid-Afrikaanse economie kent twee kanten: de moderne, ontwikkelde economie rond de grote steden staat in sterk contrast met de vele, onderontwikkelde (plattelands)gebieden waar men zich bijna alleen maar bezighoudt met een soort overlevingslandbouw. De economisch sterkst ontwikkelde gebieden bevinden zich in en rond Gauteng, waar in de 19e eeuw goud en diamanten werden gevonden, en rond de zeehavens in Durban, Port Elizabeth en Kaapstad.
Groei
Voor de Eerste Wereldoorlog kende Zuid-Afrika voornamelijk de mijnbouw als economische motor. Daarna werd de economie sterk gestimuleerd door de overheid. Tussen 1960 en 1976 groeide het BNP met maar liefst 76% dankzij de hoge prijs die voor het in Zuid-Afrika gewonnen goud werd neergelegd. Begin jaren '70 raakte de economie zwaar in het slop door de wereldwijde recessie en vanwege internationale economische sancties die Zuid-Afrika werden opgelegd na het bloedbad in Soweto in 1976.
Sinds 1994 is er weer sprake van een economische groei. Dit mede door effectieve buitenlandse investeringen, marktgerichtte politiek, aantrekkende export en grote binnenlandse vraag. De huidige economie bestaat voor 65% uit diensten, 31% uit industrie en 4% uit landbouw. Zuid-Afrika is de grootste producent van platinum en staat in de top drie van de gouds-, diamanten- en chroomhandel.
